Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Zakopanem

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2024 roku

Sąd Rejonowy w Zakopanem I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Jerzy Wróbel

Protokolant: sekr. sąd. Beata Jarosz

po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2024 roku w Zakopanem na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko J. Z. (1)

o bezpodstawne wzbogacenie

I.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5020 zł (pięć tysięcy dwadzieścia złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia od 8 marca 2023 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 843,25 zł (osiemset czterdzieści trzy złote i dwadzieścia pięć groszy) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

sędzia Jerzy Wróbel

Sygn. akt I C 364/23

Uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego w Zakopanem
z 9 stycznia 2024 roku

Pozwem wniesionym 2 czerwca 2023 roku do Sądu Rejonowego w Kielcach pełnomocnik powódki M. K. wniósł o:



zasądzenie od pozwanej J. Z. (1) kwoty 24 509,23 złotych (dwadzieścia cztery tysiące pięćset dziewięć 23/100) złotych na rzecz M. K. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30 kwietnia 2022 roku tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej kosztem powódki;



zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew wniesionej 7 lipca 2023 roku J. Z. (1) oświadczyła, że jeżeli kwota 5 000 złotych jest jej wzbogaceniem kosztem M. K. i zobowiązuje się zwrócić ją w dwóch ratach. Co do kwoty 19 509,23 złotych wskazała, że nie czuje się zobowiązana.

Sąd Rejonowy w Kielcach w postanowieniu z 20 lipca 2023 roku (k. 74) stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i sprawę przekazał do Sądu Rejonowego w Zakopanem.

W replice na odpowiedź na pozew (k. 94), pełnomocnik powódki podtrzymał żądanie oraz twierdzenia i wnioski w nim zawarte.

Podczas rozprawy (k. 102-103) strony podtrzymały swoje stanowiska. Pozwana zobowiązała się wypłacić powódce kwotę 5020 złotych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. Z. (1) próbowała swoich sił na giełdzie kryptowalut. W tym celu zainwestowała 250 dolarów, jednak je utraciła. Jesienią 2021 roku do pozwanej zadzwonił mężczyzna, który przedstawił się jako R. D.. Pod pretekstem kolejnych inwestycji zaproponował jej uwierzytelnienie środków finansowych zgromadzonych na koncie kryptowalut. Wskazał jej, że w związku z tym trzeba także wpłacić równowartość środków zgromadzonych na rachunku bankowym. Początkowo kobieta kilkukrotnie odmawiała. Jednak w marcu 2022 roku w wyniku kolejnej rozmowy telefonicznej J. Z. (1) zgodziła się na to. Wtedy też, za poleceniem mężczyzny, zainstalowała oprogramowanie do pulpitu zdalnego – A., poprzez które sprawca miał dostęp do jej komputera, w tym do jej rachunku bankowego oraz adresu email. Najpierw sprawca przelał z konta pozwanej całą jej pensje, co nie poprawiło jej sytuacji majątkowej, obiecał jednak, że pieniądze te jako „inwestycja” będą przynosiły dochód. Od tego momentu na jej konto wpływały pieniądze pochodzące od różnych osób jako rzekomy zysk z tytułu inwestycji na giełdzie. Po około 15 minut od ich wpływu środki były wypłacane przez nieznanych sprawców na założone przez nich konto na platformie binance.com na podstawie adresu email J. Z. (1). Wówczas otrzymane kwoty nie wzbudzały podejrzeń J. Z. (1), co do ich pochodzenia. R. D. wyjaśniał jej wówczas, że jest niezbędna „trzystopniowa weryfikacja”.

Dowody: notatka urzędowa z 14 maja 2022 roku(k. 14;

zeznania J. Z. (1) k. 15, 102.

W dniu 29 kwietnia 2022 roku do M. K. zadzwonił mężczyzna, który przedstawił się jako M. R.. Mężczyzna poinformował ją, że likwidują sprawy związane z giełdą, na której wcześniej inwestowała i straciła znaczną kwotę pieniędzy. W związku z tym M. R. zapewnił M. K., że utracone pieniądze zostaną zwrócone z odsetkami pod warunkiem, że będzie wykonywać jego polecenia. Następnie rozmówca poprosił ją, aby w celu weryfikacji jej osoby i tożsamości zainstalowała na swoim komputerze program o nazwie A.. Po zainstalowaniu tego oprogramowania M. R. uzyskał do rachunku bankowego M. K.. Po czym mężczyzna poprosił ją, aby się wylogowała ze swojego konta bankowego i się nie logowała, a także poinformował ją, że teraz całą procedurę odzyskania przez nią pieniędzy przejmie J. Z. (1). Po chwili na telefon komórkowy M. K. przyszło sześć wiadomości SMS zawierających kody, które pochodziły z banku (...) S.A., w którym miała swój rachunek bankowy. M. K. podała te kody M. R.. Kiedy zorientowała się, że została oszukana, zadzwoniła do centrali swojego banku i poinformowała o swojej sytuacji.

Dowody: zestawienie operacji z rachunku bankowego J. Z. (1) k. 10;

wydruk zgłoszenia nr (...) k. 11;

zeznania M. K. k. 13, 101-102.

Tego samego dnia J. Z. (1) zauważyła, że na jej konto wpłynęło sześć przelewów z konta należącego do M. K. z banku (...) S.A. po 5.000 złotych każdy. Ponadto zauważyła także, że z jej rachunku wykonano cztery przelewy w wysokości po 1.000 euro każdy na konto binance.com. W związku z tym J. Z. (1) postanowiła wypłacić z konta bankowego tyle pieniędzy, ile było możliwe. W związku z tym udała się do najbliższego bankomatu. Najpierw pobrała 20 złotych, ponieważ chciała sprawdzić, czy w ogóle uda się wyciągnąć jakieś pieniądze. Następnie dokonała pięciu transakcji po 1 000 złotych każda. Część pieniędzy przeznaczyła na opłacenie zaległych rachunków, a pozostałą część, tj. 2.000 złotych, pozostawiła w domu. Tego samego dnia J. Z. (1) skontaktowała się z (...) Bank (...) S.A. z/s w W., zastrzegła swoją kartę bankomatową i złożyła wnioski o zatrzymanie czterech przelewów po 1 000 euro każdy oraz w przedmiocie wyłudzenia danych.

Dowody: zestawienie operacji z rachunku bankowego J. Z. (1) k. 10;

notatka urzędowa z 14 maja 2022 roku (k. 14);

zeznania J. Z. (1) (k. 15, 102).

W dniu 13 maja 2022 r. (...) Banku (...) S.A. z/s w W. złożył pisemne zawiadomienie do Prokuratury Rejonowej w Zakopanem o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa poprzez wykorzystanie rachunku bankowego prowadzonego przez bank (...) S.A. należącego do J. Z. (1) do działalności przestępczej. Tego samego dnia została założona blokada środków na koncie pozwanej na kwotę 5 490,77 złotych. Dnia 16 maja 2022 roku prokurator Prokuratury Rejonowej w Zakopanem wszczął dochodzenie w sprawie (...)o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. W dniu 19 października 2022 roku organ umorzono dochodzenie wobec niewykrycia sprawcy przestępstwa. Postanowieniem z 8 listopada 2022 roku ten sam organ zwrócił dowód rzeczowy w postaci kwoty 5 490,77 złotych M. K. jako zbędne do dalszego postępowania. Do dnia wydania wyroku powódka nie odzyskała reszty swoich pieniędzy.

Dowody: zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa k. 9;

postanowienie o wszczęciu dochodzenia k. 12;

postanowienie o umorzeniu dochodzenia k. 17;

postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych po umorzeniu dochodzenia k. 16;

zeznania M. K. k. 102.

Jako podstawę ustaleń faktycznych Sąd uczynił dokumenty zgromadzone w sprawie a w szczególności tych pochodzących od instytucji bankowych (k. 9-11) oraz dokumentów sporządzonych przez organy postępowania przygotowawczego (k. 12-17). Ich wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron w toku procesu.

Sąd uznał za wiarygodne również zeznania stron (k. 101-102). Każda z nich zeznawała szczerze i przekonująco, ponadto historie te są zbieżne w sposobie działania osoby trzeciej, która wydawała polecenia tak powódce jak i pozwanej. Wersja zdarzeń zarysowana przez nie ma swoje odzwierciedlenie w zgromadzonych dowodach. Ponadto są one spójne z zeznaniami złożonymi przez nie przed organami postępowania przygotowawczego (k. 13, 15). Na ich podstawie Sąd ustalił, w jaki sposób doszło do przelania kwoty 30 000 złotych na konto J. Z. (1) oraz co się z nimi później stało.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo należy uznać za częściowo zasadne.

Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie ma zastosowania art 410 § 1 k.c. Przepis ten w związku z art. 405 k.c. stosuje się w do świadczenia nienależnego. Szczególny rodzaj wzbogacenia, jakim jest nienależne świadczenie, ma miejsce wówczas, gdy wzbogacony uzyskał korzyść majątkową w wyniku świadczenia, a więc zachowania zmierzającego do wykonania określonego zobowiązania. Świadczeniem będzie zatem każde celowe i świadome przysporzenie na rzecz majątku innej osoby, które z punktu widzenia odbiorcy można przyporządkować jakiemuś zobowiązaniu, choćby w ogóle lub jeszcze nieistniejącemu albo nieważnemu (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 13 października 2011 r., V CSK 483/10, LEX nr 1102551 oraz z 9 sierpnia 2016 r., II CSK 760/15, Legalis nr 1507566). W ocenie Sądu działanie M. K. polegającej na udostępnieniu swojego konta bankowego oraz podawanie kodów SMS nie jest świadczeniem, albowiem nie ma pokrycia w żadnym zobowiązaniu istniejącym bądź mogącym powstać, nie były też jej działaniem, ani na jej zlecenie tylko działaniem osoby trzeciej.

W tej sprawie wątpliwości nie budzi przesłanka wzbogacenia się pozwanej J. Z. (1) kosztem zubożonej M. K.. Z zestawienia operacji z rachunku bankowego J. Z. (1) (k. 10) jasno wynika, że kwota 30 000 złotych, która wpłynęła na jej konto 29 kwietnia 2022 roku w sześciu przelewach, pochodziła z rachunku bankowego M. K.. Z kolei na podstawie postanowienia prokuratora Prokuratury Rejonowej w Zakopanem z 8 listopada 2022 roku (k. 16) zwrócono powódce 5 490,77 złotych. Środki te pochodziły z zablokowanego rachunku bankowego J. Z. (2). W konsekwencji w chwili wniesienia pozwu powódka była zubożona na kwotę 24 509,23 złotych.

Stosownie do art. 409 k.c. obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Przesłanka ta oznacza, że nie każde - nawet w dobrej wierze - zużycie świadczenia bezpodstawnie uzyskanego powoduje wygaśnięcie obowiązku jego zwrotu. Zachodzi ono tylko wtedy, gdy zużycie korzyści nastąpiło w sposób bezproduktywny, konsumpcyjny, a więc bez uzyskania jakiegokolwiek ekwiwalentu czy też innej korzyści dla majątku wzbogaconego. Z wykładanego a contrario art. 409 k.c. wynika, że obowiązek wydania korzyści istnieje (nie wygasa), gdy mimo utraty lub zużycia korzyści zobowiązany do jej wydania nadal jest wzbogacony. Jeśli więc zobowiązany do zwrotu wyzbywa się korzyści, oszczędzając sobie wydatków z własnego majątku, np. płacąc własny dług, to nadal jest wzbogacony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2.02.2012 r., II CSK 670/11, OSNC-ZD 2012, nr 3, poz. 64). Z kolei gdy zużycie lub wyzbycie się korzyści były wprawdzie bezproduktywne, ale czyniąc je, wzbogacony powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu roszczenie restytucyjne nie gaśnie. Względy słuszności wymagają bowiem, aby nie nagradzać tego, kto, tracąc korzyść, powinien mieć świadomość, że mu się ona nie należy (zob. G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 409, teza 5).

Na gruncie art. 409 k.c. należy odróżnić zużycie od utraty. W doktrynie prezentowany jest pogląd, że:



„Przypadkowa i nieproduktywna utrata korzyści wyłącza – co do zasady – roszczenie restytucyjne, nawet jeśli w chwili tej utraty wzbogacony powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu (art. 409 uzależnia dalsze trwanie tego roszczenia od wyzbycia się lub zużycia korzyści, nie zaś od jej utraty, która jest zjawiskiem niezależnym od woli wzbogaconego).” (por. G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2023, art. 409).



„Nie ma możliwości podnoszenia roszczeń o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, jeżeli utrata korzyści nastąpiła przypadkowo lub korzyść została przypadkowo uszkodzona” (por. R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 409.).

W ocenie Sądu zasadne było zasądzenie od J. Z. (1) jedynie 5 020 złotych. Rzeczona kwota stanowiła środki, które pozwana wypłaciła ze swojego rachunku bankowego po tym, jak się powzięła wątpliwości co do procederu, w którym brała udział. Jak wynika z jej zeznań złożonych w toku postępowania przygotowawczego (k. 15), cześć kwoty została przeznaczona na zapłatę zaległych rachunków. To zaś oznacza, że ta część została wykorzystana przez pozwaną w sposób produktywny, ponieważ w ten sposób zmniejszyła ciążące na niej zobowiązania. Z kolei pozostała cześć (2.000 złotych) została w jej domu. Należy zatem uznać, że w zakresie kwoty 5.020 złotych pozwana była wzbogacona i nie doszło do zużycia albo utraty tej korzyści.

W pozostałym zakresie w ocenie Sądu obowiązek wydania korzyści wygasł, albowiem pozwana utraciła, z chwilą kiedy osoba trzecia dokonała przelewu z jej konta. Doszło do utraty środków. Tak jak przelewy powódki nie stanowiły świadczenia, tak też i przelewy pozwanej go nie stanowiły. Co w dalszej kolejności oznacza, że nie zostały przez pozwaną zużyte (świadomy wynik działania ludzkiego) lecz utracone poprzez dokonane czynności przez osoby trzeciej.

Z tej perspektywy nie sposób uznać, pozwaną jako aktualnie wzbogaconą w zakresie kwoty 19 489,23 złotych oraz że winna była się liczyć z obowiązkiem jej zwrotu. Przyjęcie odmiennego założenia prowadziłoby do nieakceptowalnego wniosku, że J. Z. (1) powinna ponosić odpowiedzialność za działania innych osób, które również ją wprowadziły w błąd. Takie rozwiązanie byłoby niezgodne z celem regulacji bezpodstawnego wzbogacenia.

Jak wskazał, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 marca 2007 r. I CSK 458/06 ogólna formuła bezpodstawnego wzbogacenia jest tak szeroka, że pozwala ją rozumieć jako ogólną zasadę, że nikt nie powinien się bogacić bezpodstawnie kosztem drugiego

Także w doktrynie wskazuje, się na sprawiedliwościowe aspekty instytucji bezpodstawnego wzbogacenia. „Powstające ex lege zobowiązanie z bezpodstawnego wzbogacenia jest jednym z podstawowych instrumentów służących ochronie podmiotów prawa cywilnego przed niekorzystnymi dla nich i niemającymi wystarczającego oparcia w ich woli – ani w woli władzy publicznej – zmianami majątkowymi. Fundamentem aksjologicznym tego zobowiązania jest wynikający z zasady sprawiedliwości (art. 2 Konstytucji RP) nakaz oddania każdemu tego, co mu się należy” (por .P. Księżak (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3A, Zobowiązania. Część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2017, kom; R. Trzaskowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 405.)

Sytuacja, w której pozwana musiałaby zwrócić środki powódce, w których posiadaniu nie jest, tylko z tego powodu, że była „wyżej” w łańcuchu mającym na celu pozbawienie tak powódki jak i pozwanej pieniędzy jest niedopuszczalna. A powódka nie może finansowej odpowiedzialności za swoje działania przerzucać na innych współpokrzywdzonych, albowiem oczywiste jest, że szanse na zwrot środków od sprawy przestępstwa są bliskie zeru.

Na marginesie warto odnotować, że gdyby pozwana od samego początku miała pełną świadomość co do przestępczego charakteru przedsięwzięcia, wówczas podstawy jej odpowiedzialności należałoby doszukiwać się w art. 415 k.c. a nie w art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Od odsetkach za opóźnienie orzeczono stosownie do art. 481 k.c. Odsetki przysługują bowiem od dnia, w którym zobowiązanie stało się wymagalne. W przypadku roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. W związku w tym zobowiązanie staje się wymagalne, gdy dłużnik nie spełni świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela (art. 455 k.c.). Ponieważ do wezwania do zapłaty (k. 18) nie dołączono żadnego potwierdzenia jego doręczenia, nie jest wiadome, kiedy wezwanie zostało doręczone. W związku z tym jako datę wymagalności roszczenia przyjęto datę sporządzenia odpowiedzi na wezwanie do zapłaty, tj. 8 marca 2023 roku.

O kosztach procesu orzeczono w pkt III sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powódka wygrała sprawę w 20,48%, ponosząc koszty procesu w łącznej kwocie 4117 zł z tytułu: części opłaty sądowej od pozwu w wysokości 500 zł, opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego – 17 zł i wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym w wysokości 3.600,00 zł (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.). W konsekwencji Sąd zasadził na rzecz powódki tylko 843,25 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sędzia Jerzy Wróbel